Hành trình 1 năm thu mẫu, phân tích mẫu ADN của GeneStory dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, chủ trì của Bộ Công an và các Bộ ban ngành, không chỉ là những con số, mà là những câu chuyện của nước mắt, niềm vui và sự đoàn tụ.
Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, những hy sinh thầm lặng của các anh hùng liệt sĩ đã viết nên những trang sử hào hùng, đổi lấy độc lập và hòa bình cho dân tộc. Nhưng còn đó, nỗi đau của hàng triệu gia đình vẫn mỏi mòn chờ tin người thân, những ngôi mộ vô danh nằm lặng lẽ trong các nghĩa trang, và những giọt nước mắt của các Mẹ Việt Nam Anh hùng chưa một lần được gọi tên con. Hành trình một năm của GeneStory, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, chủ trì của Bộ Công an trong dự án xây dựng Ngân hàng Gen Quốc gia, không chỉ là câu chuyện về công nghệ tiên tiến mà còn là hành trình của lòng tri ân, hy vọng và sự đoàn tụ, nơi những ký ức tưởng chừng đã mất được hồi sinh.
Theo thống kê từ Bộ Quốc phòng, hơn 1,2 triệu liệt sĩ đã anh dũng hy sinh qua các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Đến nay, dù khoảng 900.000 hài cốt liệt sĩ đã được quy tập, vẫn còn hơn 300.000 ngôi mộ chưa xác định được danh tính. Hàng trăm ngàn gia đình vẫn sống trong nỗi khắc khoải, không biết người thân yêu của mình yên nghỉ nơi đâu. Những con số ấy không chỉ là thống kê, mà là những câu chuyện đẫm nước mắt, là khát vọng đoàn tụ và niềm mong mỏi được gọi đúng tên những người đã hy sinh vì Tổ quốc.
Hiểu được sứ mệnh thiêng liêng ấy, GeneStory, đơn vị tiên phong trong lĩnh vực giải mã gen tại Việt Nam đã góp một phần nhỏ cùng Bộ Công an trong Kế hoạch 356, triển khai dự án Ngân hàng Gen Quốc gia. Trong suốt một năm qua, dưới sự chỉ đạo của Bộ Công an, GeneStory đã ghi dấu những thành tựu đáng nhớ. Hàng chục nghìn mẫu gen đã được thu thập từ thân nhân liệt sĩ trên 34 tỉnh, thành phố. Mỗi mẫu gen là một hy vọng, một sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, là lời hứa trả lại tên cho những người con anh hùng của dân tộc.
Hành trình của GeneStory bắt đầu từ tháng 7/2024, khi những mẫu gen đầu tiên được thu thập. Chỉ trong vài tháng, dự án đã mở rộng ra 8 tỉnh, thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Đà Nẵng, Quảng Nam, Bắc Ninh, Hải Dương và Hưng Yên. Đến tháng 12/2024, hàng chục nghìn mẫu gen đã được phân tích, đánh dấu bước tiến vượt bậc trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu gen quốc gia.
Tháng 1/2025, GeneStory vinh dự nhận bằng khen từ Bộ trưởng Bộ Công an, ghi nhận những đóng góp xuất sắc trong việc bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Đây không chỉ là sự công nhận cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của đội ngũ GeneStory, mà còn là động lực để tiếp tục sứ mệnh cao cả.
Thanh Hóa là địa phương nổi bật với hơn 37.000 mẫu gen được thu thập trong hai đợt cao điểm, trở thành tỉnh dẫn đầu cả nước trong công tác này. Hà Nam và Thanh Hóa cũng là hai địa phương đầu tiên hoàn tất thu mẫu dòng mẹ, tiêu chuẩn vàng trong giám định ADN tính đến tháng 7/2025. Những con số ấy không chỉ thể hiện sự quyết tâm mà còn là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm và lòng tri ân của cả cộng đồng.
Không chỉ dừng lại ở thu mẫu, đội ngũ của GeneStory đã ngày đêm làm việc trong các phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế để phân tích dữ liệu gen với độ chính xác và bảo mật cao nhất. Đến tháng 6/2025, 16 trường hợp hài cốt liệt sĩ được xác định danh tính thông qua đối sánh ADN, mang về niềm vui đoàn tụ cho các gia đình sau gần nửa thế kỷ chờ đợi.
Nhưng đằng sau những con số là vô vàn câu chuyện thấm đẫm nước mắt và lòng biết ơn. Một người mẹ tại Thanh Hóa, sau gần 50 năm không biết con mình nằm đâu, đã òa khóc khi cầm tờ kết quả giám định từ GeneStory. “Từ nay, mẹ có thể thắp nhang cho con, gọi đúng tên con mỗi chiều 30 Tết,” bà nghẹn ngào nói. Ở Quảng Bình, một người em trai nay đã 80 tuổi, ngồi lặng trước bia mộ mới được khắc lại tên anh sau nhiều năm chỉ ghi “liệt sĩ chưa biết tên”. Những khoảnh khắc ấy, không công nghệ nào có thể đo đếm được nhưng chính công nghệ lại là thứ giúp tạo ra điều kỳ diệu ấy.
Dự án Ngân hàng Gen Quốc gia không chỉ dừng lại ở những thành tựu của năm đầu tiên. Thủ tướng Phạm Minh Chính trong buổi Sơ kết 1 năm Ngân hàng Gen đã nhấn mạnh, việc xác định danh tính liệt sĩ bằng công nghệ phân tử, thể hiện Việt Nam không chỉ làm chủ khoa học mà còn thể hiện giá trị đạo lý nhân văn của dân tộc. Công việc này rất khó khăn nhưng khó mấy cũng phải làm, khó mấy cũng phải vượt qua; phải đầu tư vào khoa học công nghệ, công sức, trí tuệ, tài chính. Đảng, Nhà nước xác định công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, xác minh danh tính liệt sĩ là nhiệm vụ quan trọng, thiêng liêng của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội phải được đầu tư bằng trí tuệ, lòng nhân ái, sự cần cù, cống hiến, chung tay góp sức, hỗ trợ của người dân, doanh nghiệp, các cơ quan chức năng.
Thời gian tới, Thủ tướng đề nghị các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị phải hành động với tấm lòng nhân văn cao cả, trách nhiệm nghĩa vụ thiêng liêng nhất; hành động xuất phát trái tim, sự trân quý, đã làm tốt rồi thì tốt hơn, đã hiệu quả rồi thì hiệu quả hơn, cố gắng rồi thì cố gắng hơn để chạy đua với thời gian, đáp ứng sự mong mỏi của thân nhân gia đình liệt sĩ, xứng đáng sự hy sinh của các Anh hùng liệt sĩ.
Thủ tướng yêu cầu lãnh đạo các cấp, các ngành, địa phương, đặc biệt là các Bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan liên quan, Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các địa phương phải huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, Mặt trận Tổ quốc, các ngành, đoàn thể, nhân dân cùng với lực lượng công an rà soát, vận động, thu thập thông tin liệt sĩ, cân đối ngân sách địa phương, huy động nguồn lực xã hội hóa cho công tác thu thập mẫu, giải trình tự gen hài cốt liệt sĩ.
Mỗi mẫu gen được thu thập, mỗi danh tính được xác định là một lời khẳng định rằng những hy sinh của các liệt sĩ sẽ không bao giờ bị lãng quên. Một năm qua, GeneStory đã khẳng định rằng: mỗi mẫu gen không chỉ là dữ liệu sinh học, mà là một niềm tin, một nghĩa tình và một bước tiến dài trên hành trình “trả lại tên” cho những anh hùng vô danh. Hành trình tri ân vẫn tiếp diễn, cùng với Bộ Công an, các địa phương và toàn xã hội, GeneStory cam kết tiếp tục sứ mệnh cao cả này, góp phần mang lại ánh sáng hy vọng cho những gia đình còn chờ đợi. “Một dòng máu nhỏ, mang cả hy vọng và lòng biết ơn”, đó là thông điệp mà GeneStory gửi gắm, để những ký ức của các anh hùng mãi mãi sống trong lòng dân tộc.
